De schooltijd, u zal zich vast nog wel de volle tassen met boeken, de strenge docenten en het eten uit de kantine herinneren. Voor veel kinderen is de schooltijd een periode waar zij vriendschappen sluiten, ontdekken wie zij zijn en een veilige plek om te leren. Dit is echter niet de werkelijkheid voor ieder kind. Op bijna iedere school wordt er gepest. Pesten heeft negatieve gevolgen zoals het ervaren van eenzaamheid en moeite hebben met het maken van nieuwe vrienden. De leerkracht krijgt naast het aanbieden van de didactische lessen ook te maken met pestgedrag in het klaslokaal. Hoe gaat u als leerkracht om met een pestcultuur? En wat kunt u doen om het aantal pesterijen te verlagen?
Pesten algemeen
Wat is pesten?
Pesten is het herhaaldelijk met opzet iemand anders pijn doen. Dit kan door middel van fysiek geweld te gebruiken, roddels te verspreiden, uitschelden of online iemand voor gek te zetten. Hierbij is een machtsverschil aanwezig, bijvoorbeeld een kind uit een hogere klas pest een kind uit een lagere klas door zijn pennen kapot te maken. In Nederland hebben ongeveer 12 procent van de kinderen van 10 t/m 14 jaar te maken gehad met de verschillende soorten pestgedragingen.
Soorten
Pesten kan voorkomen thuis, bij de sportschool en op het voetbalpleintje bij u in de buurt. Echter komt pesten het meest voor op scholen. Naast de verschillende locaties, kent pesten ook verschillende vormen. Deze vormen zijn:
- Fysiek geweld: Dit zijn bijvoorbeeld het schoppen of slaan van een person.
- Verbaal pesten:Verbaal pesten is het uitschelden van een ander kind. Deze uitspraken kunnen racistisch en discriminerend zijn. Daarnaast kunnen leerlingen uitgescholden worden om uiterlijke kenmerken zoals een beugel hebben of het dragen van een bril.
- Sociaal pesten: Sociaal pesten gaat om het buitensluiten van een bepaald kind. Ook het verspreiden van roddels valt onder het sociale pesten.
- Psychologisch pesten: Het psychologisch pesten heeft kenmerken van manipulatie en chantage.
- Online pesten: Door de komst van de digitale wereld en het internet is het makkelijker om medeleerlinegn online te pesten door bijvoorbeeld intieme foto’s door te sturen of iemand te treiteren.
Het fysieke pesten en verbaal pesten worden door de docenten vaker herkend dan het psychologisch pesten en het sociaal pesten. Dit komt doordat het fysieke pesten en verbaal pesten zichtbaarder zijn. Het is belangrijk dat u als leerkracht ook de andere vormen die minder transparant zijn herkent en aanpakt.
Symptomen slachtoffers
Het signaleren van pesten is lastig. Vaak wordt er gepest als er geen volwassene in de buurt is en docenten hebben geen toegang tot de platforms waar er digitaal gepest wordt. Leerlingen die gepest worden tonen vaak bepaalde eigenschappen of symptomen als zij gepest worden. Deze kenmerken zijn:
- Leerlingen die snel verdrietig worden
- Leerlingen met slaapproblemen
- Leerlingen die vaak hoofdpijn en buikpijn hebben
- Leerlingen met verminderende schoolprestaties en niet graag op school zijn
- Leerlingen die stil en onzeker zijn
Kenmerken pesters
Ook de daders van pesten hebben bepaalde karakters en kenmerken, waardoor zij verschillen van andere leerlingen:
- Leerlingen die impulsief zijn
- Leerlingen die gewelddadige videogames spelen
- Leerlingen die geweld niet als iets negatiefs zien
- Leerlingen die snel geïrriteerd raken
- Leerlingen die moeite hebben om emoties te herkennen
Gevolgen
Pesten kent verschillende gevolgen als er niet op tijd wordt ingegrepen. Leerlingen die slachtoffer zijn van pesten hebben meer kans op:
- Weinig vertrouwen hebben in zijn/haar omgeving
- Angstgevoelens en angstige gedachtes
- Een minder goed concentratievermogen
- Vroegtijdtig schoolverlaten zonder diploma
- Blijven zitten in een klas
- Lagere cijfers op toetsen
- Depressieve gedachtes
- Hoge mate van alcohol- en drugsgebruik
- Suïcidale gedachtes
Risicofactoren
In uw klaslokaal zijn er verschillende leerlingen aanwezig. Niet iedereen van deze kinderen wordt gepest. Echter lopen sommige leerlingen een groter risico om gepest te worden, dan andere kinderen. Deze kinderen worden door leeftijdsgenoten als ‘’anders’’ bestempeld. De kinderen die u in de gaten kan houden zijn:
- Leerlingen met overgewicht of ondergewicht
- Leerlingen in samengestelde gezinnen of gebroken gezinnen
- Leerlingen die homoseksueel zijn of homoseksuele ouders hebben
- Leerlingen met een fysieke handicap
- Leerlingen die moeite hebben om voor zichzelf op te komen
Preventie
Als leerkracht wilt u pesten voorkomen in uw klaslokaal. Hieronder staan twee verschillende manieren en tips om een bijdrage te leveren aan het tegenhouden van pestgedrag.
Whole school approach
Het is van belang dat de pestcultuur door het onderwijsinstituut wordt aangepakt, zodat het pesten voorkomen kan worden. U als docent moet niet alleen betrokken zijn om het pesten te stoppen, maar ook andere teamleden zijn verantwoordelijk voor de veilige sfeer binnen de schoolmuren. De directie, ouderraad, conciërges en intern begeleiders werken mee aan een anti-pestbeleid op school en keuren negatieve handelingen en pestgedrag af van de leerlingen. Door samen regels te verzinnen, een protocol op te stellen en ervaringen uit te wisselen kunnen docenten en directieleden van elkaar leren en dezelfde anti-pest houding binnen de school aannemen. Indien er niet wordt ingegrepen door de gehele school, zal het pestgedrag getolereerd worden. Hierdoor zal de pestcultuur in stand worden gehouden en zal er een ongezond schoolklimaat heersen binnen de school. Ook zullen de pesters doorgaan met het pesten. Samen sta je sterker dan alleen.
De autoritatieve docent
Een autoritatieve leerkracht is een docent die duidelijkheid en structuur biedt aan leerlingen, maar ook empathisch betrokken is bij de kinderen. De docent geeft een beperkte vrijheid aan de leerlingen, waardoor zij zelfstandig kunnen werken, maar stelt ook duidelijke grenzen. Hierdoor is er structuur en regelmaat aanwezig in de klas, maar ook een fijne sfeer. Deze docenten bevorderen meestal een positieve cultuur in het klaslokaal en worden door leerlingen als een vertrouwenspersoon gezien. Leerlingen die slachtoffer zijn van pesten gaan vaak naar de autoritatieve docent voor hulp als er pestincidenten plaatsvinden. Daarnaast nemen de autoritatieve leerkrachten een negatieve houding aan tegenover het pesten, waardoor de verleiding van de leerlingen om pestgedrag te vertonen afneemt. Deze actieve anti-pesthouding is belangrijk. U kunt als autoritatieve docent in de klas omgangsregels opstellen, adequaat handelen als u pestgedrag herkent en kennis overdragen over pesten.
Tips
- De gehele school werkt samen tegen pesten
- Neem een anti-pesthouding aan als leerkracht
- Wissel ideeën en ervaringen uit met uw collega’s
- Laat merken dat u een vertrouwenspersoon bent voor de leerlingen
Interventie
Als leerkracht probeert u pestgedrag op school te voorkomen door de preventie tips in te zetten in de klas. Echter kunt u pesten niet in alle gevallen voorkomen. Het is van belang om te kijken wat u kunt doen binnen de school indien er pesten gesignaleerd wordt. Hieronder staan een aantal verschillende interventies die toepasbaar zijn binnen het onderwijs.
No blame aanpak
De no blame theory is sinds een aantal jaar een populair protocol op verschillende scholen. Deze theorie is gebaseerd op de visie vanuit de positieve psychologie en laat leerlingen meer inzicht krijgen in hun gedrag. Pesten wordt genormaliseerd, waardoor de pester hulp krijgt om tot probleembesef te komen. Bij deze aanpak worden de daders niet gestraft en krijgen de pesters ook geen schuld. De gehele klas krijgt de gedeelde verantwoordelijkheid, omdat het pesten een groepsprobleem is. Bij de daders wordt het inlevingsvermogen en de empathie aangemoedigd, waardoor de daders nieuwe gedragingen ontwikkelen. Deze aanpak werkt probleemoplossend, omdat de pesters niet terecht gewezen worden, maar betrokken worden om sfeer te bevorderen.
Groepsproces aanpakken
Pesters zijn kinderen die graag populair willen zijn, in het middelpunt van de aandacht willen staan en verwachten dat medeleerlingen hun gehoorzamen. Zij willen graag dominant zijn binnen de school, willen invloed hebben op andere kinderen en verwachten gehoorzaamheid van hun leeftijdsgenoten. De andere leerlingen in de klas durven vaak niet tegen deze pesters in te gaan en zijn bang om zelf gepest te worden. Deze groep kinderen negeren de pestincidenten of juichen de pester toe. Zij willen bij de populaire groep horen. Leerlingen zijn vaak bewust van de pestcultuur, maar grijpen zelf niet in. Dit groepsproces moet aangepakt worden door de bijpesters in te laten zien dat hun gedrag niet goed is. Dit kan door middel van een gesprek of een teambuildingopdracht. Wanneer de bijpesters niet meer met de hoofdpester meedoen, zal het gedrag van de hoofdpester stoppen.
Gesprek met hoofdpester
U kunt ook het gesprek aangaan met de pester. Dit gesprek is gunstig omdat u de pester normen en waarden kan aanleren en omdat u het pestgedrag kan begrijpen. Het moreel besef wordt hierdoor gestimuleerd. De leerling zal de normen en waarden van het onderwijsinstituut tot zich moeten nemen en deze moeten aanleren. U kunt laten zien dat pesten niet getolereerd wordt binnen de school en dat hij zijn excuses moet aanbieden. Tijdens het gesprek kunt u achterhalen waardoor het pestgedrag is ontstaan en meer informatie verkrijgen over de dynamiek in de klas.
U kunt een bovengenoemde werkwijze hanteren, maar u kunt ook de deze drie manieren samenvoegen.
Let daarnaast op dat:
- het gepeste kind gerustgesteld wordt
- het slachtoffer extra in de gaten gehouden wordt bij sociale activiteiten op school
- er direct ingegrepen wordt bij het pesten
- regelmatig in de lessen naar de schoolregels wordt verwezen
Maximaal Pedagogiek 